Kwas wersenowy (EDTA) - Wszechstronny Chelator w Laboratorium i Przemyśle

Kwas wersenowy (EDTA) - Wszechstronny Chelator w Laboratorium i Przemyśle

Kwas wersenowy, znany powszechnie jako EDTA (od ang. ethylenediaminetetraacetic acid) to jeden z najbardziej uniwersalnych środków chelatujących stosowanych w chemii analitycznej, biochemii, kosmetologii i medycynie. W wersji jako odczynnik chemiczny stanowi podstawowy składnik wielu buforów, preparatów jako chelator jonów metali i środek stabilizujący.

Wprowadzenie

EDTA (kwas wersenowy, Acidum edeticum) to aminokwasowy związek polikarboksylowy, zdolny do tworzenia stabilnych kompleksów z jonami metali (np. Ca²⁺, Mg²⁺, Fe²⁺, Cu²⁺). Dzięki temu znajduje szerokie zastosowanie jako:

• chelator jonów metali w roztworach biologicznych i analitycznych,

• stabilizator preparatów kosmetycznych i farmaceutycznych,

• komponent terapii chelatacyjnej (w medycynie),

• składnik odczynników laboratoryjnych (np. buforów, roztworów EDTA).

W stopniu chemicznym może być oferowany w różnych formach, takich jak kwas wolny, sole disodowe, potasowe, tetra  i trisodowe, a także w formach hydratowanych.

Właściwości chemiczne i odmiany

Parametr	Typowa wartość / uwaga
Wzór ogólny	C₁₀H₁₆N₂O₈ (kwas)
Numer CAS (kwas EDTA)	60 00 4 (kwas wolny)
Czystość typowa w odczynnikach	≥ 99 % (ACS reagent, analytische Qualität
Postać	biały proszek (czasem hydrat)
Temperatura dekompozycji / topnienia	~250 °C (rozpad)
Rozpuszczalność w wodzie	~100 g/L w 20 °C dla soli disodowej

Zastosowania laboratoryjne i przemysłowe

1. Buffory i roztwory chelatujące

EDTA jest stałym elementem buforów biologicznych – np. Tris EDTA (TE buffer) używanym w biologii molekularnej, do stabilizacji DNA i RNA, ponieważ chelatuje jony metali, które mogą aktywować nukleazy.

2. Testy analityczne i spektroskopia

W analizach jakościowych i ilościowych EDTA służy do usuwania zakłócających jonów metali, co poprawia precyzję pomiarów. Jest używany w analizach ICP MS, spektroskopii absorpcyjnej i w analizach enzymatycznych.

3. Chelacja metali ciężkich

W niektórych procedurach laboratoryjnych (np. w oczyszczaniu próbek, preparacji materiałów biologicznych) EDTA służy jako środek chelatujący jony metali, aby uniemożliwić ich katalityczne działanie w reakcjach ubocznych.

4. Przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny

W produktach kosmetycznych i farmaceutycznych EDTA i jego sole stosuje się jako stabilizator, poprzez wiązanie jonów metali, które mogłyby degradować składniki aktywne lub barwniki.

5. Medycyna / chelatacja terapeutyczna (z uwagą na regulacje)

Chelatacja z zastosowaniem EDTA jest techniką stosowaną w niektórych terapiach medycznych (np. usuwanie metali ciężkich, zaburzenia krążenia). Jednak jako odczynnik chemiczny, EDTA na stronie sklepu powinien być prezentowany głównie w aspekcie laboratoryjnym, unikać obietnic medycznych bez poparcia badaniami klinicznymi.

Bezpieczeństwo i warunki stosowania

• EDTA wykazuje umiarkowaną toksyczność; pracując z nim, należy korzystać ze standardowych środków ochrony: rękawic, okularów, praca w dygestorium.

• Uwaga na reakcje z kwasami i silnie metaliczne środowiska – w niektórych warunkach może uwalniać metale z kompleksów.

• Przy przechowywaniu należy chronić przed wilgocią i zanieczyszczeniami jonowymi.

• Każda partia powinna być dostarczona z Certyfikatem Analizy (COA), potwierdzającym stężenie, brak metali śladowych i parametry czystości.

Artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej.